Actualités
 
Klantenzone
{ VOUS_ETES_ICI } :
  1. Expertise
  2. Publiek recht
  3. Gereglementeerde beroepen
  4. Held v. Montana: landmark case of slechts een druppel op een hete plaat?

Held v. Montana: landmark case of slechts een druppel op een hete plaat?

Gepubliceerd op : 14/01/2025 14 janvier janv. 01 2025
Actualités du cabinet

Nadat het reeds in 1999 het recht op een schoon en gezond leefmilieu als fundamenteel recht had erkend, heeft het Hooggerechtshof van Montana (Montana Supreme Court) met een arrest van 18 december 2024 nu ook bevestigd dat een inperking van het onderzoek naar broeikasgasemissies in strijd is met dit recht en bijgevolg ongrondwettig is. Zodoende wordt de historische landmark case ‘Held v. Montana’, uitgesproken door het Montana District Court op 14 augustus 2023, in graad van beroep bevestigd.

In dit vonnis oordeelde het Montana District Court dat er een ondubbelzinnige wetenschappelijke zekerheid bestaat voor de vaststelling dat de klimaatverandering grotendeels het gevolg is van menselijke activiteiten en voornamelijk voortvloeit uit de winning en verbranding van fossiele brandstoffen.

Vooraleer in te gaan op de impact van deze uitspraken, licht deze bijdrage voorafgaand kort de inhoud en precedentswaarde van het vonnis van het Montana District Court en het arrest van het Montana Supreme Court toe.

Toelichting van het vonnis in eerste aanleg en het arrest in hoger beroep

In 2020 heeft Our Children’s Trust, een Amerikaans non-profit advocatenkantoor, namens 16 jonge inwoners een zaak aangespannen tegen de staat Montana.

De zaak kwam er naar aanleiding van een wetsbepaling in de staat Montana die overheidsinstanties verbiedt om bij het beoordelen van projecten voor fossiele brandstoffen rekening te houden met de impact op het klimaat. Deze bepaling was vastgelegd in de Montana Environmental Policy Act en is gekend onder de term “MEPA Limitation”.

In Held v. Montana werd de “MEPA Limitation” door het Montana District Court in strijd bevonden met het in artikel IX, Sectie 1 van de Grondwet van Montana verankerde recht op de bescherming van een schoon en gezond leefmilieu. Het Montana District Court kwam tot deze conclusie nadat zij in eerste instantie erkende dat de toename van broeikasgassen, zoals CO2 en methaan, voor de opwarming van de aarde zorgt, wat een bedreiging voor het menselijk welzijn en het milieu vormt en de natuurlijke rijkdommen van Montana aantast en uitput. Verder was het Montana District Court van oordeel dat vooral kinderen bijzonder kwetsbaar zijn voor de gevolgen van de klimaatverandering omdat het hun fysieke en psychologische gezondheid en veiligheid schaadt. Finaal oordeelde het Montana Disctrict Court dat de “MEPA Limitation” heeft bijgedragen aan de klimaatverandering, vermits de onafgebroken goedkeuring van vergunningen en licenties voor nieuwe activiteiten op het gebied van fossiele brandstoffen de jaarlijkse, historische en cumulatieve broeikasgasemissies van de staat Montana heeft doen toenemen.

Tegen het vonnis van 14 augustus 2023 werd beroep aangetekend door de staat Montana. Na een uitgebreide analyse heeft het Montana Supreme Court de uitspraak in eerste aanleg bevestigd door te oordelen dat de “MEPA Limitation” ongrondwettig is. Hoewel de staat Montana trachtte te overtuigen van de stelling dat de “MEPA Limitation” geen recht op een schoon en gezond leefmilieu impliceert en dat overheidsinstanties geen bevoegdheid hebben om broeikasgasemissies te evalueren, is het Hooggerechtshof van oordeel dat de Montanese Grondwet eraan in de weg staat dat de wetgever overheidsinstanties zou verbieden om de impact van de uitstoot van broeikasgassen mee in overweging te nemen in het kader van de milieueffectenbeoordeling van projecten. Meer bepaald oordeelde het Montana Supreme Court als volgt:

“The MEPA Limitation arbitrarily excludes all activities from review of cumulative or secondary impacts from GHG emissions without regard to the nature or volume of the emissions absent a requirement by federal law.

The MEPA Limitation thus violates those environmental rightsguaranteed by Article II, Section 3, and Article IX, Section 1, of the Montana Constitution.

The District Court is affirmed: section 75-1-201(2)(a), MCA, is unconstitutional and the State is permanently enjoined from acting in accordance with it. We decide only that the Constitution does not permit the Legislature to prohibit environmental reviews from evaluating GHG emissions. Other issues will be discussed in the context of specific permitting cases.”

Analyse van het arrest

Binnen de context van de Verenigde Staten lijkt het arrest op het eerste gezicht een baanbrekend precedent te vormen. Een nadere analyse toont evenwel aan dat de impact van het arrest eerder beperkt zal blijven. Hoewel de Amerikaanse samenleving zeer litigieus is in vergelijking met continentaal Europa (en dit niet anders is voor klimaatzaken), zijn gunstige uitspraken voor het klimaat eerder beperkt gebleven en lijkt de trend eerder te zijn om klimaatzaken af te wijzen.

De terughoudendheid van het Amerikaanse gerecht in klimaatzaken dient voornamelijk historisch te worden verklaard. Ten eerste volgen de Verenigde Staten de Angelsaksische rechtstraditie van de common law, waarin de rechterlijke macht weliswaar ruime bevoegdheden heeft om leemtes in de wetgeving op te vullen, maar veel terughoudender is om positieve verplichtingen op te leggen aan de wetgevende macht. Ten tweede werd de Amerikaanse Revolutie – anders dan de Franse Revolutie –  niet gekenmerkt door een streven naar socio-economische gerechtigheid maar door een strijd om zelfbestuur. Om die redenen ligt de nadruk in de Verenigde Staten veel meer op democratische legitimiteit dan op de bescherming van grondrechten in vergelijking met continentaal Europa.

In de Verenigde Staten worden klimaatzaken doorgaans dan ook niet gepleit op basis van grondrechten, maar op basis van de zogenaamde public trust-doctrine, volgens dewelke bepaalde goederen, zoals natuurlijke hulpbronnen, aan iedereen gezamenlijk toebehoren en dus in stand moeten worden gehouden door de overheid. Een belangrijke uitzondering daarop is terug te vinden in een uitspraak van 13 maart 2023 van het Hooggerechtshof van Hawaï, waarin een grondrecht op een levensondersteunend klimaatsysteem werd erkend. Deze uitzondering kan echter worden verklaard doordat artikel XI, Sectie 9 van de Grondwet van Hawaï een uitdrukkelijk grondrecht op een zuiver en gezond leefmilieu bevat, en door het feit dat Hawaï als eiland in de Stille Oceaan uitermate kwetsbaar is voor de gevolgen van de klimaatverandering. In andere staten werden klimaatzaken doorgaans afgewezen op grond van de political question-doctrine, volgens dewelke rechters zich niet dienen uit te spreken over bepaalde politiek gevoelige geschillen.

Wat de zaak Held v. Montana onderscheidt van de meeste andere klimaatzaken is dat in de staat Montana er een expliciet grondwettelijk recht op de bescherming van een schoon en gezond leefmilieu bestaat. Het artikel IX, Sectie 1 van de Grondwet van Montana biedt met andere woorden een duidelijke, democratisch gelegitimeerde rechtsgrond om klimaatzaken te behandelen, die in de meeste andere staten ontbreekt. Enkel in zes andere staten (Hawaï, Illinois, Pennsylvania, New York en Massachusetts) bestaat een dergelijke rechtsgrond. In andere staten zal de impact van Held v. Montana dus weinig impact hebben.

Bovendien is de draagwijdte van het arrest ook beperkt: anders dan in de Belgische en de bredere Europese context, waar het hof van beroep te Brussel en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (in Verein KlimaSeniorinnen Schweiz e.a. t. Zwitserland) een juridische verplichting hebben erkend om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen in de strijd tegen de opwarming van de aarde, beperkt het Montana Supreme Court zich ertoe de wetgever te verbieden om een verbod in te stellen om rekening te houden met de klimatologische impact bij het beoordelen van projecten.
 
Toch is de uitspraak niet zonder belang: dat een Amerikaanse rechter erkent dat de opwarming van de aarde een bedreiging vormt voor het menselijke welzijn en het milieu in het algemeen en bovendien veroorzaakt wordt door menselijk handelen, is op zich al overwinning in een land waar klimaatscepticisme sterk ingeburgerd is. Gezien de aanzienlijke invloed van de Amerikaanse rechtspraak op de rest van de wereld, vormt de uitspraak tevens een belangrijk signaal in de strijd tegen de klimaatverandering.

Conclusie

Met het arrest Held v. Montana bevestigt het Montana Supreme Court aldus de uitspraak van het Montana District Court, waarin een verbod voor de overheid om bij het beoordelen van projecten voor fossiele brandstoffen rekening te houden met de klimatologische impact ongrondwettig werd bevonden.

De directe impact van dit arrest blijft wellicht beperkt binnen de Verenigde Staten, aangezien de Grondwet van Montana als een van de weinige statelijke grondwetten een expliciet recht op een schoon en gezond leefmilieu heeft verankerd en klimaatzaken in de overige staten doorgaans weggezet worden als political questions. Bovendien heeft de Republikeinse meerderheid in Montana de uitspraak al bekritiseerd als een voorbeeld van legislating from the bench.

Toch vormt het arrest een belangrijk precedent voor de Verenigde Staten en de rest van de wereld, doordat het de catastrofale gevolgen van de klimaatverandering en de menselijke verantwoordelijkheid daarvoor erkent. Op die manier levert het arrest bijgevolg alsnog een belangrijke bijdrage in de globale strijd tegen de klimaatverandering.

Vanzelfsprekend volgen wij de toekomstige ontwikkelingen nauwgezet verder op en houden wij u met veel plezier op de hoogte.
 
{ PARTAGER_SUR }
{ TWEETER_CET_ARTICLE } { PARTAGER_SUR } LinkedIn { PARTAGER_SUR } Facebook Verzenden per e-mail

Auteur

Laurens De Brucker
Advocaat-Vennoot
XIRIUS PUBLIC, Xirius Public, Droit climatique, Droit constitutionnel, Droit de l'énergie, Droit de l'environnement et de l'urbanisme, Urbanisme et aménagement du territoire
(00)
Voir l'auteur Contacter l'auteur Tous les articles de l'auteur

{ HISTORIQUE }

<< < 1 2 3 4 5 6 7 ... > >>
Niet-ondersteunde browser

De Internet Explorer-browser die u momenteel gebruikt, kan deze website niet correct weergeven.

Wij raden u aan een recentere, veilige browser te downloaden en te gebruiken, zoals Google Chrome, Microsoft Edge, Mozilla Firefox, of Safari (voor Mac) bijvoorbeeld.
OK